Hồ Anh Thái Thể thao & Văn hóa
3. Bản thảo cuốn tiểu thuyết đầu của Linh Lê, Hùng đưa tôi đọc. Anh không quên cả người đã đi vắng. Mách nhau mà cũng thành đường dây bài bản.
- Tôi là ai? - Tôi là Người. Rất cảm thông với nỗi sợ trực của họ, nhưng tôi không còn coi họ là chỗ có thể hiểu nhau.
Ẩn dụ và tượng trưng ngay từ việc đặt tên nhân vật là Người, rồi cho nhân vật tự xưng là Người.
Gọi điện sang mách trước là in cuốn ấy thì chết cả nút, vậy là tôi đỡ mất công đọc”. Anh còn dịch cả một tập chuyên luận dày dặn của Francois Ost về tiếng nói và nghề dịch sách: Dịch - sự minh giải và bảo vệ đa tiếng nói (cùng với Phạm Dõng). “Đến phòng cuối, Người gõ cửa. Tiếng vang của NXB có tính hai mặt, và mặt sau của nó là lực lượng đả kích luôn sẵn sàng chờ chực để được kích hoạt.
Đà Linh sinh năm 1958 tại Hà Nội. Nghe ngóng hễ ai có bản thảo mới là tìm đến ngay, dù ở Hà Nội, Huế, hay Sài Gòn. Đặt tên cho con gái la đà Linh cũng là một cái tên của quê hương. Quả nhiên về sau cháu lấy bút danh là Linh Lê. Nhắc lại thế để thấy không khí lúc ấy không thuận một tẹo nào cho Đà Linh.
Cách đây mấy tháng, thêm một cuốn sách dịch của anh mới ra, rồi sách mới của con gái ra, Nguyễn Đức Hùng đều gửi tặng đến nhà tôi để người nhà chuyển tiếp. Cũng nhiều hệ lụy. Nàng Kim Chi sáu ngó n là truyện thuần hiện thực, nhưng ấn tượng thì vẫn phảng phất cảm giác rờn rợn và như có nhân tố định mệnh vô hình. Mấy tuần sau, tôi gặp giám đốc một NXB khác, ông này là nhà văn, cũng là chỗ quen biết, ông hồn nhiên bảo: “May quá, nhờ ông giám đốc V.
Bút danh Đa Huyên, anh dịch hai tiểu thuyết của Daniel Pennac: Kẻ độc tài và chiếc võng (cùng với Nguyễn Thanh Xuân) và cuốn Cảm ơn. Gay gắt nữa: cuốn sách đã vượt qua hai vòng sơ khảo và chung khảo của giải thưởng Hội Nhà văn Việt Nam năm ấy, chỉ chờ thủ tục rốt cuộc là chữ ký quyết định trao giải, thì bị ban chấp hành hội phủ quyết.
Phải giải trình, phải thuyết phục, phải bảo vệ. Gay gắt nhất là có vị ở Hà Nội mách vào với cơ quan văn hóa của Đà Nẵng, nhưng lãnh đạo thành thị khi ấy vững vàng chính kiến, không để nhốn nháo lên. Thời kì về sau, Đà Linh viết ít đi, chắc loay hoay tìm đề tài khác, cách diễn tả khác. Gần như không còn cửa nào nữa, Song Thủy là người làm sách tư nhân bèn thử lần chung cục: Gửi bản thảo đến Đà Linh, Phó giám đốc kiêm Tổng biên tập NXB Đà Nẵng.
Truyện của Người cũng hiện thực, đồng thời lại nhiều ẩn dụ và có tính biểu trưng. Tôi góp ý nên lấy bút danh, để cháu sau này còn làm việc khác, việc viết văn sẽ bớt chịu sức ép ý thức từ đồng nghiệp ở công sở.
Ngay sau đó thì ông giám đốc đi công tác về, có người mách, ông đòi đọc, rồi hủy bỏ quyết định in. 2. Rồi anh lấy tên con gái làm bút danh viết văn. Mỗi lần trở về Hà Nội uống bia với nhau thì chỉ trò chuyện có bản thảo mới rất hay của người này người khác. Tên thật anh là Nguyễn Đức Hùng.
Ngồi với nhau, có lần tôi nhắc lại chuyện lận đận của Cõi người rung chuông tận thế. Tôi vẫn nhớ ơn nghĩa với NXB Đà Nẵng, nhưng rất nhiều khi cái tên của một NXB gắn với một con người cụ thể, khi vắng con người ấy, NXB không còn mang ý nghĩa như trước nữa.
Tên của một thành phố, nhưng NXB Đà Nẵng đã trở nên đơn vị xuất bản hàng đầu. Mỗi lần anh từ Đà Nẵng ra Hà Nội, tôi dùng từ trở về Hà Nội là theo nghĩa ấy. Những cuốn dự đoán khi phát hành sẽ gây tranh biện trái chiều, anh thường tự tay viết lời nói đầu của NXB. Điều này thì giới văn chương báo chí và người đọc còn nhớ.
Làm sách, Nguyễn Đức Hùng thường chu đáo, kĩ càng, cẩn trọng. Chẳng ngờ Đà Linh hăm hở đọc, rồi quyết định làm thủ tục cho sách ra ngay. Nhưng vẻ ngoài khi gặp bạn văn thì điềm nhiên, không để lộ vướng bận, không tỏ ra phiền não hoặc trách móc gì ai. Nhà văn Đà Linh (ngồi) và nhà văn Nguyễn Văn Xuân (Nguồn: internet) Mỗi lần ra một cuốn sách như vậy, Đà Linh phải chịu nhiều chuyện đau đầu, hao tâm tổn trí.
Khi viết cuốn ấy, tôi còn chưa gặp Hùng - Đà Linh. Ba của anh là người Quảng Nam hội tụ ra Bắc năm 1954, Đà Linh quê quán miền Trung nhưng kỷ niệm tuổi thơ và thời thanh niên đại học là ở Hà Nội. Một cách trình bày quan điểm của NXB và hướng dẫn dư luận. Tiếp theo cuốn ấy, do làm việc tâm đầu ý hợp với Hùng, do sự nhiệt liệt bảo vệ tác phẩm của anh, tôi làm tiếp với Đà Nẵng bốn cuốn nữa, tâm niệm rằng mình sẽ chỉ gửi in ở Đà Nẵng.
Đây là chuyến trở về với nơi anh sinh ra và lớn lên. Hùng rời Đà Nẵng, ra Hà Nội làm biên tập viên cho NXB cần lao, bắt đầu lại từ bậc thang trước tiên, rồi sau mấy năm mới lại lên làm trưởng ban biên tập.
- Ha… ha. Đà Linh là người đứng ra đỡ cho tiểu thuyết Cõi người rung chuông tận té ra đời năm 2002 ở Nhà xuất bản (NXB) Đà Nẵng.
Tôi cũng đưa bản thảo theo anh đến NXB cần lao. Rồi hỏi, nên khuyên con gái dùng tên thật hay lấy bút danh. Lời nói đầu này có tác dụng dẹp yên phần nào những ý kiến thiếu thiện ý. Về sau, dù có được các ông mời chào, tôi cũng không bao giờ đưa bản thảo mới cho các ông nữa.
Những tác phẩm của anh được người đọc nhớ là Truyện của Người, Nàng Kim Chi sáu ngón, Giấc mơ của dòng sông… Văn thoáng, hào hoa theo kiểu Hà Nội, dù hiếm vẫn hòa trộn vào đôi ba ngôn từ giọng điệu xứ Quảng quê hương. Anh yêu Hà Nội và thương Quảng Nam - Đà Nẵng.
Nhưng rồi Nguyễn Đức Hùng gặp tai nạn nghề. Hùng có hai cô con gái, cô chị tốt nghiệp Học viện Ngoại giao, cô em là nhà văn trẻ Linh Lê đang gây dư luận với các tiểu thuyết Không khóc ở Kuala Lumpur, Mùa mưa ở Singapore, người yêu Sài Gòn.
Tổng biên tập Nguyễn Đức Hùng, trước tiên và trên hết là nhà văn Đà Linh. Người cần gì?” Vừa mở rộng chiều kích cho ý tưởng, lại vừa dí dỏm đến thế. Ở đâu nó cũng bị người ta e sợ, ngại từ cái tên sách trở đi. 1. Thời anh là người chịu trách nhiệm bản thảo, sách của NXB Đà Nẵng thường được người mua tin bởi đã được bảo đảm chất lượng. Tôi đã đến NXB ngồi thẩm tra từng trang bản can.
Anh cũng đã làm như vậy với cuốn tiểu thuyết trước nhất tôi in ở Đà Nẵng. Đâu có biết làm gì khác, chỉ còn biết dòm cho người bạn sớm qua khỏi mà thôi.
Nhưng năm 2002 sách mới in ra cũng nhiều điều ra tiếng vào. Chúng tôi vẫn cười vui vì sự trùng hợp tình cờ. Chuyện này thêm một lần chứng tỏ sự bản lĩnh của Đà Linh. Thận trọng đến mấy thì cũng không lại được với sự thường trực săm soi. , Đã được phó giám đốc ký duyệt, đã sửa bản in thử, đã ra bản can là công đoạn cuối.
Anh chú tâm vào việc dịch một số tác phẩm văn chương Pháp. Bây chừ nghe nói Hùng ốm nặng. Trước khi đến với Đà Nẵng, nó đã suýt được in ở NXB V. Một sự trùng hợp, trong cuốn Cõi người rung chuông tận thế , nhân vật anh lính lạc đường trong rừng, là cha của cô gái Mai Trừng sau này làm người báo thù cái ác, cũng tên là Nguyễn Đức Hùng.
Hai nơi anh gắn bó và là động lực cho anh làm xuất bản. - Ai đó? - Tôi.
