Lời lưu ý thật lòng của Leo khiến ai nấy đều ớn lạnh nhưng vì quá ấn tượng trước những con chim kì quái rệu rã kia nên chúng tôi quyết định dấn bước, lòng tạm an tâm với lời dặn của Leo rằng tuy độc chết người nhưng các loài rắn ở rừng không bao giờ chủ động tấn công người
Bận ấy, Leo cũng tiết lậu cho chúng tôi kinh nghiệm ứng phó lỡ chẳng may đối đầu với rắn độc là ban ngày, các loài rắn hổ, kể cả rắn chúa không thấy đường, chúng chỉ tiến công con mồi dựa trên chuyển động của họ: "Thấy rắn ngóc đầu nếu chạy không thoát thì đứng yên, đừng có nhúc nhích gì.
Giữa rừng già, ở nơi an nghỉ của người chết, những mộc điểu kia là loài chim gì, chúng hiện diện bên mả mồ người chết với ý nghĩa gì, chúng có quan hệ như thế nào với người chết…, những điều khúc mắc ấy đã thôi thúc chúng tôi dấn sâu vào… cấm địa.
3. Cầm con dao chuyên dụng của dân đi rừng trên tay, cứ thế chúng tôi thay phiên nhau vạt rừng mở lối tiến sâu vào cấm địa giữa đại ngàn bí mật và đầy bất trắc. Để có thể nhìn rõ hơn, một mực phải dấn sâu. Tiếp chuyện bặm mình dấn bước, qua quãng thời gian dài bao tay, quyên sinh, sau khi băng qua những khoảng rừng thâm u lúc tối om, khi lào xào tiếng rắn trườn…, rồi chúng tôi cũng đến được vùng lõi của chốn nghĩa địa giữa rừng già.
Nhắc chuyện rắn, tiện thể kể sâu hơn. Có người còn bảo những con chim ma mà chúng tôi thấy là chim ác - loài chim theo truyền thuyết là tượng trưng của linh hồn người đã khuất, người thì cho đó là hiện thân của loài diều hâu hay con chim hét, con chim ma quái chỉ gặp khi làng có tang lễ… Lại có người bảo đó là chim trĩ… Qua tìm hiểu, chúng tôi biết được những câu đáp trên được người làng căn cứ vào bài toong rpuh - "Khúc hát trâu" khi hiến tế con vật này cho các thần linh: “ Chúng tôi buộc trâu đá tận ở phía dưới kia, ôi huy hoàng/ Chúng tôi buộc trâu cà tím tận phía dưới kia, ôi rực rỡ/… Hãy hầu cháo cho chim ác là, dâng rượu đựng trong ché ntaang/ Hãy hầu cháo cho chim hét, dâng rượu đựng trong rừng cho thỏa thích/ Hãy hầu Yee, hãy hoàn tất công việc của mày làm cho xong đồ trang sức bằng lông chim trĩ/ Và hầu Yoong, bằng việc ấn sâu những ống có chùm lông to…”.
Theo chỉ dẫn của ông Kông, chúng tôi đến khu rừng ma mới nằm ở xã Krông Ana, nơi có một nhóm người đang tạc mộc điểu, để được tỉ mỉ hơn những con chim chỉ xuất hiện ở nơi có nhiều hồn ma bóng xế.
Điều lạ kỳ hơn cả là hầu như nấm mồ nào ở đây cũng có sự hiện diện của những con chim ma quái ấy. Thoạt đầu rất khó xác định chim ở mả mồ người M'nông là chim gì nhưng từ những mộc điểu tạc mới còn rõ màu sắc, mới rõ đó là chim công.
Người ấm no thì tạc 4 con, người khá giả tạc 2 con, người nghèo thì không tạc gì hết" - ông Kông giảng giải. Chuyện là ngày trước, khi làng có người bị chết hay ốm, lúc tiến hành lễ thức hiến sinh, người ta sẽ vào rừng đẵn cây để cột trâu với đỉnh đầu được đẽo hình dạng cái mỏ của chim hồng hoàng, một dấu hiệu đã được các phù thủy từ ngày xưa đã chỉ định như thế nhưng không để lại lời giải thích.
Đơn giản chỉ vì chim công được xem là loài thần điểu, sự xuất hiện của nó ở rừng ma, nơi có nhiều ác quỷ và phù thủy luôn chầu chực bắt hồn người chết giam cấm dưới đất sâu không cho gặp tổ tông hay đầu thai, để lông chim thiêng bảo vệ hồn người nhà thoát khỏi các thế lực hắc ám ấy!.
Khi được kể lại những thanh âm ấy, Leo và một số cư dân bản địa bảo đó là âm thanh được tạo nên bởi bước chân hoảng sợ của các loài thú rừng và vết trườn nhanh của các "cụ"… rắn khủng. Chúng tôi cũng biết được rằng trong thế giới tín ngưỡng của người M'nông rất phức tạp. Qua một số thông báo từ những người giữ rừng và cư dân bản địa, chúng tôi biết rừng núi Yok Đôn là đại bản doanh của các loài rắn hổ, đặc biệt là rắn hổ đất và rắn hổ chúa.
- Nó là con chim tek - Nó là con sếu - Nó là con quạ… - Nó là con chim ma thôi, tạc nó để làm bạn với người chết… Còn nhớ khi ra khỏi rừng, đem hình ảnh những con chim ma quái giữa rừng ma hỏi Leo và một số người làng, chúng tôi nhận được những câu giải đáp như thế, những đáp án rất thiếu tính thuyết phục vì chẳng gắn với lời lý giải thấu đáo nào.
Lâu ngày không có người đặt chân vào nên rừng ma M'nông bên dòng Sêrêpốk thâm u, lùm bụi rập rạp, dây leo buông thõng, uốn éo thành nùi trông ma quái, dị thường, như hàng ngàn đôi mãng xà đồ sộ quấn lấy nhau vào mùa tình ái! Lúc này 2 giờ chiều, từ trên bành voi nhìn vào khu rừng thiêng mà người M'nông khi không có phận sự không dám bước vào vì sợ các hồn ma đeo bám quấy quá dẫn đến đau bệnh, chết chóc, chúng tôi thấy một đôi nấm mồ rệu rã, úa tàn nhô lên với dáng hình của những con chim ma quái.
Có nấm mồ đã đổ sụm nhưng cũng có nấm mồ còn vững chãi với những con chim lạ kỳ đang trong thời kỳ… "phân hủy". Trở lại câu chuyện tầm nã gốc tích của những con chim ma quái ở chốn nghĩa trang giữa rừng già. Càng vào sâu, mùi rừng ngai ngái. Tiếp tục truy nã tông tích chim ma, chúng tôi may mắn gặp được ông Kông, 70 tuổi, người con trai đầu của dũng sĩ Amakông và được ông cho biết đó là "con chim công".
Từ câu chuyện đặc trưng "nghề nghiệp" của các chiến binh M'nông ngày nào đủ để thấy rằng không quá khó để tìm ra lời giải ý nghĩa của biểu trưng ngà voi tại những nấm mồ ở rừng ma M'nông. Nếu bị cắn đừng hoảng loạn, nuốm đập chết con rắn để biết nó là rắn gì, như vậy dễ chữa độc". "Từ khúc cây, muốn tạc chim công phải hao nhiều sức người, gia chủ phải phong túc mới đủ tiền giết trâu, mổ heo đãi thịt rượu cho thợ làm mấy ngày mới xong.
Có những đoạn cây cối che mù trời, lùm gai tua tủa cào rách da rách thịt. Dũng sĩ săn voi được tộc người này gọi là gru và gru huyền thoại mà ai cũng biết là dũng sĩ Amakông, mất vào ngày 3/1/2013, thọ 104 tuổi. Rừng ma nơi này nằm gần trọng điểm, gây ấn tượng mạnh với chúng tôi khi nhìn đâu đâu cũng thấy những con chim công ma quái được đẽo tạc sinh động và vẽ hoa văn trông cứ như thật lặng lẽ đứng cạnh mả mồ người chết trong trời chiều man mác.
Và bí hiểm về loài chim công nơi rừng ma những tưởng sẽ khép lại phải chúng tôi không được già làng K'nong ở buôn Jun (huyện Lắk, tỉnh Đắk Lắk) tiết lộ rằng chim công là loài chim thiêng, mà chiếc lông của nó được người M'nông dùng đốt để mùi khét của nó tỏa ra khiến hồn của người bị bệnh bị các ác ma giam ở địa ngục được xuất hiện ở nơi hạ giới, giúp người bệnh mau khỏe mạnh trở lại.
Thấy có mẩu cây anh ta nghĩ ngay sắp tới sẽ xảy ra chuyện quấy quả hay rầy rà
Đó là khoảng đất rộng có nhiều nấm mồ tàn úa vì thời kì. Con chim bí mật được tạc trong tư thế ngồi xổm trên khúc cây được tạo dáng thành 2 vòm cong mà sau đó chúng tôi biết đó là biểu trưng ngà voi, món khí giới của loài linh vật đồ sộ hiền hậu, thân thiện, sáng ý, hữu ích… vốn liếng gắn liền với người M'nông ở buôn Đôn từ khi họ chào đời đến lúc về với thánh sư của mình.
Chúng tôi thuyết phục mãi nhưng Leo vẫn đanh thép. Không có những tín hiệu ấy, anh ta sẽ mang con chim bắt được vào tận rừng sâu vứt bỏ chứ không dám ăn thịt vì sợ xúi quẩy… Nhưng con chim mà chúng tôi muốn rõ ràng chẳng phải chim hồng hoàng, chim én, chim hét, chim ác là… mà là chim công, những con chim công được đẽo từ cây luôn hiện diện ở nơi có người chết.
Thấy không có gì đe dọa con rắn sẽ bỏ đi ngay". Rốt cuộc rồi chúng tôi tìm được ngôi mộ con chim ma còn nguyên lành.
Sự xuất hiện thất thường của bất kỳ loài chim nào cũng được tộc người sống nơi núi cao rừng thẳm này quy về vấn đề linh tính. Tại sao là chim công mà không phải loài chim nào khác? Liệu những con chim công ở chốn rừng ma này có như chúng tôi nghĩ, vì là loài có dung nhan nên chim công được tiên tổ người M'nông chọn làm linh vật để trang trí mả mồ cho đẹp.
Nếu thấy có sợi tóc, anh ta sẽ tin đó là điềm báo sẽ có người chết. Nhưng anh chàng nài voi tên Leo vì điều cấm kị hàng trăm năm qua đã không dám phá bỏ lời nguyền để bước chân vào cấm địa của rừng. Họ làm như thế chẳng phải để người chết được vui lòng vì có bầu bạn, hay nhằm nối hồn người chết với tiên sư.
Vậy đã rõ vì sao tổ tông người M'nông lại cho tạc chim công đặt để tại mả mồ người chết. Anh ta chỉ cho mấy vị khách thành phố tò mò mượn con dao phạt rừng và tiện tay hạ gục mấy cây tre gai tỉa nhánh, róc gai.
Rắn hổ chúa ở đây có con trọng lượng gần 20kg, đen trùi trũi, khi phùng mang ngóc đầu cao hơn 2m, dân đi rừng lỡ đối đầu chỉ biết đứng như trời trồng cầu Yang (ngốc nghếch) chứ chẳng dám nghĩ đến chuyện… hạ gục. Nhưng với những con chim ma quái kia, chúng là chim gì thì không phải ai cũng trả lời thấu.
Một nhóm thợ đang tạc mộc điểu bảo vệ hồn người chết khỏi ác ma. Lúc này trời lặng gió nhưng chúng tôi nghe rõ mồn một tiếng lá rừng xạc xào cùng tiếng cây mục bị giẫm đạp kêu rôm rốp. 1. Muốn vào sâu chẳng có cách nào khác ngoài việc vạt rừng mở lối.
Đâu đó rồi Leo trao cho mỗi người một cây dài khoảng 2m với lời dặn khi vào rừng thì phải khua mạnh để đánh động lũ rắn, cho chúng dạt đi nơi khác: "Đi từ từ thôi, đừng có vội" - Leo nhắc nhỏm: "Trong đó nhiều rắn độc lắm, cắn là chết ngay.
Trong cuộc đời dài hơn một thế kỷ của mình, cụ Amakông đã săn bắt và thuần hoá 298 con voi rừng, một kỷ lục mà bất kỳ người dân Buôn Đôn - Đắk Lắk nói riêng, Tây Nguyên nói chung, đều kính nể. Hỏi những người thợ đang tạc mộc điểu, họ chỉ biết rằng làm theo nghi tiết của tổ tiên xưa mà thôi.
Ông Kông khẳng định như thế nhưng không lý giải được vì sao thánh sư của mình quyết định cho tạc con chim công và đặt để tại mả mồ người chết nhằm mục đích, ý nghĩa gì.
Cũng theo già K'nong, ngày trước, để bảo vệ người bệnh, thầy cúng sẽ để lông chim công gần người bệnh đặng bảo vệ họ khỏi ma quỷ và phù thủy bởi những thế lực hắc ám này rất sợ lông chim công. Không như ở miệt đồng bằng, rắn có nhiều loài nhưng trọng lượng nhỏ, ít độc, nơi rừng sâu ngút ngàn như Yok Đôn này, rắn rất khủng khiếp, khủng khiếp từ chủng loại, hình dạng và cố nhiên là cái sự độc.
Ngay khi lạc chân vào chốn rừng thiêng, ập vào mắt chúng tôi giữa rừng mồ mả um tùm bị cỏ cây che lấp là hình ảnh những con chim đồ sộ được đẽo từ cây rừng nguyên khối (độc mộc) vì bị thời kì, nắng mưa bào mòn, nên con mất đầu, con mất đuôi, chẳng còn thấy con nào còn nguyên vẹn để đoán định đó là chim gì.
Chúng chỉ "gây án" khi bị dồn vào bước đường cùng, hay bị ai đó vô tình "mạo phạm" qua hành động giẫm đạp. Cũng cần nói rõ là M'nông là tộc người độc nhất ở Tây Nguyên có tài săn bắt và thuần hoá voi rừng từ hàng bao thế kỷ qua. 2. Hay họ xem chim công như là loài chim thiêng nên chọn làm linh vật để kết nối, dẫn dắt hồn người chết đến với ông cha của mình? tiếp chuyện hỏi tìm, chúng tôi biết được rằng ngoài các loài chim thiêng có từ thời tiên sư như chim hét, chim ác là, trong tín ngưỡng linh tính của người M'nông - chủ nhân của dòng Sêrêpốk hùng vĩ, còn có dáng hình của loài chim hồng hoàng mà họ gọi là mbuung kriêng.
